boorlocatie geothermie bron zernike – groningen

Vorige week is in de regionale media ophef ontstaan over het rapport ‘De staat van de sector Geothermie’ van het Staatstoezicht op de Mijnen (SodM). Hierin laat het SodM zich kritisch uit over geothermie in het algemeen en over de mogelijke veiligheidsrisico’s van geothermie in gebieden met een verhoogd aardbevingsrisico, zoals in Groningen als gevolg van gaswinning.

Inmiddels is dit rapport in de gemeenteraad van Groningen besproken en vinden vanuit de gemeente en WarmteStad gesprekken plaats met het SodM en het ministerie van Economische Zaken over de implicaties van het rapport. Hierin vinden wij vooralsnog een bevestiging van het feit dat wij als WarmteStad alle denkbare risico’s adequaat in kaart hebben gebracht en hiermee uiterst zorgvuldig omgaan. Lees hierover ook onze reactie van 14 juli jl. op het rapport op onze website.

Niettemin kunnen we ons voorstellen dat er, mede naar aanleiding van het rapport bij u vragen leven over het geothermieproject van WarmteStad. In de bijlage vindt u daarom een korte inhoudelijke reactie op enkele punten uit het SodM-rapport die vooral voor ons in Groningen van belang zijn.

Mocht u nog andere vragen hebben, dan zijn wij uiteraard ook de komende tijd beschikbaar voor overleg. U kunt hiervoor contact opnemen met Eveline Corbeel, communicatieadviseur WarmteStad via 050-368 8725 of 06-553 483 31.

Reactie WarmteStad d.d. 24 juli 2017

Welke risico’s noemt het SodM in het rapport “Staat van de sector Geothermie” en wat betekent dat voor ons in Groningen? 

1. Aardbevingen die schade aan gebouwen en infrastructuur kunnen veroorzaken.

 Aardbevingen in Groningen ontstaan doordat bij gaswinning de laag boven de winningslaag kan gaan inzakken doordat de druk in het reservoir is afgenomen. Op den duur krijg je bodemdaling, en op het moment dat aardlagen bij een natuurlijke breuklijn worden samengedrukt, komt de breuk op spanning te staan. Het verschuiven van de aardlagen door het in elkaar drukken gaat schoksgewijs – dat zijn de aardbevingen. In het rapport wordt expliciet de situatie in Groningen genoemd, aangezien hier breuken zijn die door gaswinning onder spanning staan en die door geothermische activiteit mogelijk zouden kunnen worden geactiveerd.

steen uit de grondlaag 3 kilometer

Dit risico is uiteraard heel uitgebreid aan de orde gekomen bij de vooronderzoeken en rapporten. Vooraf is door wetenschappers van de RUG een 3D-model van de ondergrond gemaakt en vastgesteld dat de boring zich op voldoende afstand van de breuklijnen bevindt. Ook voorbeelden uit het buitenland en bevindingen van buitenlandse en binnenlandse onderzoeksbureaus zijn meegenomen. De injectieput ligt op meer dan 5 km van de breukzone. De poreuze zandsteenlaag waaruit het water wordt gewonnen ligt veel dieper dan de gaswinningslaag maar het belangrijkste is dat de techniek op een belangrijk punt verschilt: bij gaswinning worden grote volumes gas aan de ondergrond onttrokken, hetgeen compactie (samendrukking) bevordert. Bij geothermie is dat niet het geval. Hier wordt via een winningsput (producor) het water opgepompt uit een waterdragend reservoir, de warmte wordt eraan onttrokken via een warmtewisselsysteem en datzelfde formatiewater gaat vervolgens via een injector terug dezelfde aardlaag in. Geologisch gezien een gesloten systeem.

Daarnaast is de zandsteenlaag zodanig poreus dat er geen fracking (het breken van waterdragend gesteente) hoeft te worden toegepast. Juist deze fracking in combinatie met een rotsige ondergrond heeft op andere plaatsen tot problemen geleid, o.a. in Basel.

De enige factor die risico zou kunnen opleveren op seismiciteit is de mate van drukdepletie (= drukafbouw in het gasreservoir) Mocht er onverhoopt tijdens de boring worden vastgesteld dat in het gebied waar water gewonnen wordt de druk zeer laag is – een teken dat het in contact staat met het gasveld – dan zal de bron niet in productie worden genomen als er risico’s zijn op omgevingsschade. Anders dan bij gaswinning is er bij een geothermieboring geen risico op een ‘naijleffect’.

2. aansprakelijkheidsdilemma dat zou kunnen ontstaan als gaswinning en geothermie in hetzelfde gebied plaatsvinden.

Dit is een aspect dat van begin af aan in beeld is geweest bij WarmteStad. Bij de aanleg van de put zal meteen worden voorzien in een zogeheten Traffic Light System, een monitoringsysteem dat het mogelijk maakt om zeer geringe trillingen waar te nemen nog voor ze de oppervlakte bereiken en ook de locatie en herkomst daarvan. Zo kan worden nagegaan door welke activiteiten de trillingen zijn veroorzaakt en kan worden ingegrepen.

Tot slot:

Het SodM geeft aan dat de geothermiesector in Nederland relatief jong en onervaren is. Ik citeer: “De huidige initiatiefnemers van geothermieprojecten zijn vooral tuinbouwbedrijven zonder kennis en ervaring met geothermie. Meestal doen zij één keer een geothermieproject, waardoor zij ook geen kennis en ervaring opbouwen. Hun besef van de veiligheidsrisico’s is daardoor over het algemeen matig.”

In die zin is het rapport dan ook vooral een waarschuwing richting verantwoordelijke overheden, met de boodschap: geef niet te snel winningsvergunningen af aan partijen die hun risicobeleid niet op orde hebben en breng het veiligheidsbesef op een hoger plan. Ook meent het SodM dat het publiek beter moet worden geïnformeerd over feiten en risico’s en men zich niet enkel moet laten leiden door de ambitie om energieneutraal te worden.

Het is een goede zaak dat het SodM zich zo nadrukkelijk uitspreekt en wijst op de huidige tekortkomingen. Het houdt ons, de initiatiefnemers van WarmteStad, de gemeente Groningen en het Waterbedrijf Groningen, scherp. Wel menen wij dat we door grondige voorbereiding en onderzoek in de gegeven situatie een geothermiebron kunnen realiseren die veilig is en voorziet in schone warmte voor een groot aantal instellingen en huishoudens in de stad.

Ruim voordat de plannen concreet werden, is Warmtestad we begonnen het publiek te informeren d.m.v. magazines, buurtbijeenkomsten, artikelen en een website. Die dialoog met bewoners heeft duidelijk gemaakt dat er veel vragen zijn maar ook dat veel Groningers ons steunen in het vinden van alternatieve vormen van warmtevoorziening