Het is 530 jaar geleden dat de bouw van de huidige Martinitoren was voltooid. Dit betreft het stenen gedeelte, twee vierkanten en een achtkant elk voorzien van een rijk bewerkte gotische trans of omloop is gebouwd uit Bentheinier zandsteen.

Boven de ingang drie beelden, van links naar rechts Bernlef, Sint Martinus en Rudolf Agricola, drie bekende mannen die verbonden zijn aan de geschiedenis van Groningen. De naam ‘d’Olle Grieze’ is ontleend aan de grijze kleur die de toren heeft. Tezamen met de gedeeltelijk uit hout opgetrokken spits, is de toren zevenennegentig meter hoog en heeft een fundering van slechts drie meter diep. Vroeger bestond de fundering geheel uit koeiehuiden.

Eeuwenlang is de toren ook als brandpost gebruikt. Tot aan het begin van de vorige eeuw diende de toenmalige torenwachter, Jan Koop Sjoerts, tevens als brandwachter. Hij moest elk kwartier in alle windstreken blazen op de brandhoorn, ten teken, dat alles veilig was. Op een heldere dag biedt de toren een grandioos uitzicht over Stad en Ommeland, met aan zijn voet zo’n 187.000 inwoners.

Luidklokken

Rond 1577 goot  Hendrik van Trier de drie grote klokken dit nu in de toren hangen. Eigenlijk moesten dit er tien zijn, maar de stad was door de oorlog zo slecht bij kas dat Van Trier maar drie klokken goot zonder hiervoor een cent te ontvangen. De klokken werden door paarden en ezels in de toren gehesen en kwamen oorsprokelijk van rechte assen te hangen. Als ment toen der tijd de Salvatorklok van achtduizend kilo wilde luiden dan waren daar twaalf mensen voor nodige.

Tegenwoordig hangen alle klokken aan krukassen wat het luiden gemakkelijk maakt, toch is een rechtas beter voor zowel de klok als de klank.

Eeuwenlang hebben deze klokken, waarvan de grootste een diameter heeft van 2.23 meter, vreugde en leed, oorlog en vrede aangekondigd. Vlakbij het gatnigat aan de zijde van de Grote Markt,  hangt de ‘Ruimstraatklok’van negenhonderd kilo. Het luiden van deze klok, gegoten in 1764 door J. Borghard te Enkhuizen, gaf het vallen van de nacht aan. Tijdens een pestepidimie in 1826 werd het luiden afgeschaft. Sinds 1982 luidt het Groninger Klokkenluiders Gilde iedere zondag en op bijzondere dagen met de hand het gelui.

In 1994 is de nieuwste klok geinstalleerd ‘De Kromstaart’, deze op één na grootste klok weegt vijfduizend kilo en heeft ten doorsnede van ongeveer twee meter. Deze klok is aangeboden door de St. Martini Beiaard met geld van de stichting ‘Groningen 950’. Op de klok staat een rijm:

‘Kromstaart mag men mij noemen,
de Groningers zal ik roemen,
want volk van Stad en Land,
schonk mij met milde hand
1040-1990 Groningen stad 950 jaar.’

Beiaard

In 1662 is de beiaard van de Martinitoren gegoten door twee beroemde gieters, de gebroeders Hemony uit Amsterdam. Een beiaard is een geharmoniseerde reeks klokken van minstens twee octaven, verbonden met een stokkenklavier. Vooral in de Gouden Eeuw wedijverden de steden om het bezit van het mooiste en omvangrijkste klokkenspel. De Martirijbelaard bevatte oorspronkelijk 3 octaven en 42 klokken. In een van de oude klokken is nog een gat te zien, veroorzaakt tijdens de vuurgevechten bij de laatste bevrijding van de stad. Na een recente restauratie en uitbreiding heeft de beiaard 4 octaven en 49 klokken. Vijf discantklokjes en twee grote klokken die ook de uur- en halfuurslag doen klinken, voegde men toe. Het luidwerk wordt tot de mooiste van Europa gerekend!

De Martinikerk

De Martinikerkis de oudste kerk van Groningen. De kerk en de bijbehorende Martinitoren zijn genoemd naar Sint-Maarten. De heilige Maarten van Tours (316-397) was de schutspatroon van het bisdom Utrecht waartoe de stad Groningen lange tijd behoorde. De huidige Martinikerk is een hallenkerk die voornamelijk uit de vijftiende eeuw dateert. De Martinikerk deed tijdens het kortstondige bestaan van het eerste bisdom Groningen (1559-1594) dienst als kathedraal.

Het orgel van de Martinikerk

In de kerk bevindt zich een orgel dat in 1691-1692 is gebouwd door  Arp Schnitger met gebruikmaking van oudere onderdelen. Die onderdelen stammen uit de late vijftiende, toen er een nieuw orgel in de kerk werd gebouwd na voltooiing van het uitgebouwde schip. Volgens de overlevering was Rudolf Agricola, in die tijd syndicus van de stad, nauw betrokken bij het ontwerp van dat orgel.

In 1728 werd het orgel uitgebreid door Franz Casper Schnitger, de zoon van Arp Schnitger. In 1739-1740 werd de orgelkast gemoderniseerd. Het orgel behoort tot de bekendste barokorgels ter wereld.

Het koororgel dateert van 1742 en werd gebouwd door Jean-Baptiste Le Picard. Het is het Positif van een oorspronkelijk twee-manualig orgel, dat geplaatst was in het klooster St.-Elisabethsdal te Nunhem (Limburg). Van 1799 tot 1939 heeft het orgel in de parochiekerk van Heythuysen dienst gedaan. In 1939 kocht de Hervormde gemeente het instrument aan en plaatste het in de Martinikerk. Van 1962 tot 2001 was het orgel opgeslagen in verband met de restauratie van de kerk. In 2001 is het opnieuw geplaatst op zijn huidige locatie in het koor van de Martinikerk

Huidig gebruik

De Martinikerk wordt veelzijdig gebruikt. Op werkdagen wordt de kerk verhuurd aan onder meer de  Rijksuniversiteit Groningen voor tentamens en officiële gelegenheden. Ook vinden er regelmatig grote concerten en tentoonstellingen plaats. De burgerlijke gemeente heeft het kerkgebouw erkend als een officiële trouwlocatie. Op zondagen en christelijke feestdagen vinden er erediensten plaats. De Hervormde wijkgemeente Martinikerk (’s morgens vroeg en ’s avonds vroeg) en het GSp – Studentenplatform voor Levensbeschouwing houden er diensten.

In december 2011 maakte de Stichting Martinikerk, die de kerk beheert, bekend dat zij de onderhoudswerkzaamheden niet langer kan opbrengen en dat de conditie van de kerk door achterstallig onderhoud achteruitgaat. De verhuur aan allerlei kerkelijke en andere organisaties levert slechts 10 % op van het benodigde bedrag van € 100.000 per jaar. In totaal is € 600.000 nodig. Omdat de overheidssubsidie in 2009 is gestopt, wil de stichting een beroep doen op de gemeente Groningen. Om niet uitsluitend daarvan afhankelijk te zijn, wil men ook particuliere geldschieters benaderen.

(bron: wikepedia)