Gegevens over de borg Verhildersum in Leens in de provincie Groningen komen vanaf de 14e eeuw in de archieven voor. De borg werd destijds bewoond door het geslacht Ferhildema/Onsta uit Sauwers.

Hidde Onstra trouwde in de 16e eeuw met Ludolf Tjarda van Starkenborgh. In de loop van de 17e eeuw vergrootten en verfraaiden hun nazaten het huis.

Nagenoeg de gehele ruimte binnen de gracht werd volgebouwd. In de 18e eeuw werd de borg deel voor deel weer afgebroken. Het huidige uiterlijk kreeg het in 1792, Na een periode van verhuur wordt het gebouw in 1821 verkocht aan Hendrik van Bolhuis, notaris te Leens. Zijn dochter Geertje van Olst van Bolhuis en haar man, Hendrik Frima, advocaat te Appingedam, erven het huis in 1861. Sinds 1953 is de borg in bezit van de Gemeente Leens, tegenwoordig gemeente De Marne. Borg, boerderij en omliggende tuinen, landerijen en gebouwen worden beheerd door de Stichting Borg Verhildersum.

In 2013 staan in het kader van de expositie “De terugkomst van de bewoners” t/m 15 september, er door de hele borg diverse 18e en 19e kostuums, om ons een indruk te geven hoe de zondagse dracht van de bewoners er uit heeft gezien.

De hal
De vloert is belegd met zwarte en witte marmeren tegels. Boven de deur naar de eetkamer hangt de kwartierstaat van Margaretha Bouwina Tjarda van Starkenborgh (1703-1785). Daaronder een kopie van een tekening van de hand van Willem van de Velde de Oude, voorstellende ’s lands linieschip Verhildersum. Dit oorlogsschip werd gebouwd in opdracht van de Admiraliteit van Amsterdam en deed onder meer dienst in de vloot van zowel de admiraals Tromp als De Ruyter. De oudst bekende afbeelding van de borg (midden 17e eeuw) staat op de spiegel van het schip. De tafel is afkomstig uit de afgebroken borg Hanckema te Zuidhorn. Er tegenover staat een zogenaamd staand horloge uit het eind van de 18e eeuw van de Groninger klokkenmaker J. Oortwijn. Ernaast staat een compagnieskist (scheepskist) uit 1677. Dergelijke kisten werden veelal in Nederlands Oost Indië gemaakt.

Ontvangkamer
In deze kamer, de voormalige eetkamer, staat een kast uit de 17e eeuw, die vanwege zijn guirlandes en festoenen rankenkast wordt genoemd. Er tegenover staat een 18e-eeuwse porseleinkast. Het porselein hierin is Imari-porselein, oorspronkelijk in Japan geproduceerd. Later werd het in China gekopieerd. Het verschil tussen Japans en Chinees is te zien aan de kleuren. Japans is donkerder of harder van kleur. Tussen de ramen staat een staand horloge uit circa 1790, gemaakt door H. Cranenberg te Scheemda. Voor de schoorsteen staat een zware ijzeren kachel, die ook als open vuurkachel gebruikt kon worden. Een aantal portretten in de kamer verbeeldt vroegere bewoners.

Rond de spiegel hangen portretjes van de familie Van Bolhuis en Frima. Edzard Jacob Tjarda van Starkenborgh en zijn echtgenote Christina Elisabeth, baronesse van Dongen, ter weerszijden van de schoorsteenmantel.
De kamer is in 2012 gerenoveerd en heeft o.a. nieuw behang en nieuwe stoffering gekregen. De deur in de noordmuur geeft toegang tot de slaapkamer.

Slaapkamer
Het hemelbed is eind 18e eeuw voor deze borg gemaakt. Rechts in de hoek leidt een smal trapje naar de slaapgelegenheid voor kinderen. Boven het bed ziet we nog een stukje behang uit 1830, gevonden tijdens de renovatie van 2012.

Dit bijzonder kleurrijke behang is gemaakt door de firma Zauber uit de Elzas volgens een speciaal procedé.
Aan de wand links hangt een schilderij van de hand van Jhr. Willem Tjarda van Starkenborgh Stachouwer (1823-1885) met een voorstelling van de Rijn bij Doorwerth.

Doorloop of bijkeuken
In deze ruimte (vroeger entree voor leveranciers en personeel) zien we een geel geverfde turfkoker. De droog op zolder bewaarde turf werd hierdoor naar beneden gestort, voor gebruik in fornuis en kachels. Naast de koker hangt een geelkoperen ramenspuit. Op de grond de regenput en daar tegenover een aanrecht met dubbel kranenstel. Eén stel voor welwater, het andere voor regenwater.

Kelder
In de overwelfde kelder werden levensmiddelen opgeslagen in kasten, rekken, potten en vaten. De zware muren met smalle lichtspleten (waarschijnlijk tevens schietgaten) stammen uit de 14e eeuw. In het achterste gedeelte is een speciale wijnkelder. Er huist een kolonie dwergvleermuizen in de kelders.

Keuken
Rechts in de hoek bevindt zich een gemetseld en betegeld fornuis. Daarnaast een gietijzeren fornuis. Voorheen werd op die plek een open vuur gestookt, waarboven kookketels hingen en vlees, spek en dergelijke konden worden gerookt. In het wandbeschot links zijn kasten en een bedstede opgenomen. In de kasten serviezen en aardewerk voor het dagelijks gebruik.

Eetkamer
Deze eetkamer (voormalige salon) heeft een fraai stucwerkplafond. De tafel is gedekt met 19e eeuws Frans bloemen- en vlinderservies. Onderdelen van dit servies zijn ook te zien op het buffet. De stoelen in de eetkamer zijn afkomstig uit de afgebroken borg Dijksterhuis te Pieterburen. De vroeg 19e-eeuwse kinderstoel heeft onder de uitneembare zitting een potje en onder de voetensteun een stoofje voor warme voetjes.
De 17e-eeuwse kussenkast, gemaakt van eiken, is belegd en versierd met palissander- en ebbenhout. Een typisch Nederlands product uit de Gouden Eeuw. naast de schoorsteenmantel hangen de portretten van Daniël Onno de Hertoghe van Feringa (1713-1774) en zijn echtgenote Anna Habina Tjarda van Starkenborgh, vrouwe van Middelstewehr (1730-1799).
Rechts een 19e-eeuws buffet en aan de wand het portret van Gratia Suzanna Clant, weduwe (douariére) van Allard Tjarda van Starkenborgh.

Zaal
De zaal is het belangrijkste en meest representatieve vertrek van de borg. In de zaal of salon ontving men de gasten. In deze ruimte waren oorspronkelijk drie vertrekken ondergebracht.

Een bibliotheek, een slaapkamer en een alkoof met bedsteden. De rijk bewerkte schoonsteenmantel (plusminus 1700) is ontworpen door Allart Meijer en gemaakt door Jan de Rijk. Oorspronkelijk gemaakt voor de Menkemaborg in Uithuizen. Na omzwervingen is het hier geplaatst.
Het grote schilderij aan de oostmuur is een afbeelding van het gezin Allard Tjarda van Starkenborgh en Gratia Suzanna Clant van Scheltkema Nijenstein. Het is in 1670 door Martinus van Grevenbroeck geschilderd. Op de achtergrond zien we de borg in carré vorm, met twee vleugels en een poortgebouw met trapgevel, en het dorp met de kerk en de molen van Leens. Allard was namelijk heer van Leens.

De glazen kroonluchter is 19e eeuws. Het zwarte meubelstuk van Japans lakwerk in het midden van de zaal is een handwerkmeubel.

De traphal
In de traphal staat een zware 17e-eeuwse kist. De 18e-eeuwse halbank is nog uit de oorspronkelijke inboedel. In de muur zien we een origineel glas in lood raampje, dat bij restauraties in de borg gevonden is. Het is een onderdeel van een groter raam met o.a. ook familiewapens, ter ere van Edzard Jacob Tjarda van Starkenborgh en Habina van Lewe. Dergelijke ramen werden vaak geschonken bij bijzondere gelegenheden. Aan de trap een gietijzeren hallamp van eind 1800. Op en in de porseleinkast veel Delfts aardewerk.

Alle foto’s van landgoed Verhildersum: klik hier