Dit jaar (2012) werd een bezoek gebracht aan het Militair ereveld Grebbeberg in Rhenen in de provincie Utrecht.
“Ver van het gewoel der groote steden
Waar de Gebbestrijd werd uitgestreden,
Rusten tussen het stille groen,
Zij, die door hun plicht te doen,
Nimmer meer teruggekomen zijn.
Wandelaar, die daar flaneert
En de Grebbeberg passeerd,
Loop niet gedachteloos voorbij,
Ook voor U toch stieven zij.”
Het militair ereveld Grebbeberg is de laatste rustplaats van Nederlandse militairen die in de meidagen van 1940 sneuvelden. Meer dan vierhonderd van hen vielen destijds in de strijd om het zuidelijkste gedeelte van de Grebbelinie.
Zij zijn begraven in de grond die zij met hun leven hebben verdedigd. Sinds 1946 worden er regelmatig militairen herbegraven die elders in Nederland zijn gesneuveld en in familiegraven lagen begraven. Het ereveld telt nu bijna achthonderdvijftig graven.
Tegenwoordig is het moeilijk voor te stellen wat voor korte, maar hevige strijd zich in dit gebied heeft afgespeeld. De enige overgebleven herinneringen zijn de bunkers en de stukken gewapend beton die her en der uit de grond steken.
Bijzondere betekenis
In de omgeving waar nu de begraafplaats is gesitueerd, is gevochten voor de vrijheid van ons land. Ondanks de overmacht van het Duitse leger, hield men de strijd ruim vier dagen vol. Na de overgave werden de Nederlandse en Duitse slachtoffers op de plaats van het strijdtoneel begraven. Deze gegraafplaats op de Grebbeberg werd hiermee de eerste oorlogsbegraafplaats van Nederland. Na de oorlog werden de stoffelijke resten van de Duitse militairen overgebracht en herbegraven op de begraafplaats voor Duitse gesneuvelden te Ysselsteyn in Limburg.
De Grebbelinie
De Grebbeberg vormde een belangrijk onderdeel van de verdediging van ons land tegen de Duitse troepen.
Het was een onderdeel van de Vallestelling, die ook wel Grebbelinie werd genoemd. Om de linie te versterken werden de stukken land vóór de stelling onder water gezet. Bij de strook tussen Wageningen en de Grebbeberg was dat niet mogelijk. Dit was dan ook de zwakke plek in de Gebbelinie, waarop de Duitse aanval zich richtte.
De strijd om de Grebbeberg
De strijd om de Grebbeberg duurde van 10 tot 14 mei 1940. In de nacht van 10 en 11 mei werd met een artilleriebeschieting de aanval op deze stelling geopend. Op 13 mei viel een gedeelte van de Grebbeberg in handen van de vijand. Slechts kleine groepjes soldaten wisten zich nog staande te houden, maar zijn konden geen echte tegenstand meer bieden. Het Nederlandse leger trok zich die nacht terug. Na het bombardement op Rotterdam was de Nederlandse overgave een feit.
Het ereveld
Na de gevechten op de Grebbeberg werd begonnen met het zoeken naar gesneuvelden en gewonden. Op last van de Duitsers legde een groep arbeiders uit de omgeving onder leiding van een Nederlandse majoor op de Grebbeberg een begraafplaats aan.
“Voorons stonden de Duitse soldaten aangetreden, daarnaast de leden van de Rode Kruis colonne en degenen, die meegeholpen hadden de doden te zoeken of de graven te maken, waarin zestig mannen naast elkaar werden gelegd, zodat bekend bleef waar iedereen lag. Opzij van ons het vuurpeleton, dat het eresalvo zou lossen. Over de graven waren takken met jong beukengroen gespreid. De wind woei zachtjes door de bomen. Alles was stil.”
Herinnering van ds. Keers, belast met identificaties.
Ook werden er al spoedig daarna monumenten van het 8e, 10e en 22e Regiment Infanterie geplaatst om hen die op en om de Grebbeberg streden en sneuvelden te gedenken. Na de bevrijding wilde men de militaire begraafplaats inrichten als nationale herdenkingsplaats. Daarvoor werd in 1946 de Stichting Nationaal Legermonument Grebbeberg opgericht.
De Stichting Nationaal Legermonument Grebbeberg gaf opdracht tot het vervaardigen van het Leeuwenmonument welke werd onthuld in 1953 na een ontwerp van Ir. J.J.P. Oud door J. Raedecker en zijn zoon werd gemaakt. Ook de klokkentoren werd in die tijd gemaakt. De bronzen luidklok met het randopschrift: “Ik spreek voor hem die viel”, werd in 1953 gegoten.
Alle foto’s: klik hier.